کارگاه آموزشی«آموزش مهارت‌های شناختی، هیجانی و اجتماعی»
وقتی به این دو عبارت توجه می‌کنیم که ۱ـ در گذشته این طوری بود ولی حالا طور دیگری است و ۲ـ بعضی امور عوض می‌شود و برخی دیگر همان طور که بوده باقی می‌ماند؛ متوجه می‌شویم که این دو عبارت به درستی بیان‌گر خصوصیات کودک و نوجوان امروزی ماست که زندگی از جهاتی برای کودکان و نوجوانان بسیار متفاوت از گذشته است و از جهاتی بسیاری از مسائل همچنان مانند سابق است. به طور مثال امروزه کودکان و نوجوانان در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که یا والدین آنها هر دو بیرون از خانه کار می‌کنند و یا با پدر و مادر خود هستند ولی با سبک‌های زندگی متفاوت.
در گذشته اصطلاحاتی نظیر افسردگی، اضطراب، بیش‌فعالی، پرخاشگری، خودکشی و مانند آن کمتر به گوش می‌رسید، ولی امروزه به وفور با کودکان و نوجوانانی با این مشکلات برمی‌خوریم. از طرف دیگر بعضی از امور چالش برانگیز همچنان وجود دارند، مانند این که کودکان نیاز به تحریک و هیجان دارند، نیاز به دوستان هم سن و سال دارند و تمایل دارند بیشتر وقت خود را به بازی سپری کنند. لذا به نظر می‌رسد در چنین شرایطی، شناخت مراحل رشد و ویژگی‌های آن، امری لازم و ضروری است و بدون شناخت و درک صحیح از مقوله رشد، ممکن است نشانه‌ها و آثار مشکلات را بیش از آن چه هست یا کمتر از آن چه واقعاً هست، ارزیابی کرده و واکنشی نادرست بروز دهیم.
در نظر داشتن ویژگی‌های رشد نه تنها هنگام بررسی مشکلات، بلکه هنگام بررسی تفسیر نوجوانان از رویدادها نیز اهمیت به سزایی دارد. باید متذکر این مطلب باشیم که عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر نوجوانان تغییر کرده است. به طور کلی:
۱ـ کودکان امروزی سریع‌تر بزرگ‌تر می‌شوند.
۲ـ زمان و فضای امنی که سابقاً آن را کودکی می‌خواندیم، کوتاه‌تر و تنگ‌تر شده است.
۳ـ کودکان و نوجوانان باید مسایل بیشتری را حل کرده و برای آن راه حل بیابند.
بسیاری از آنها در محیطی فقیر بزرگ می‌شوند و خود را با هم سن و سالان خود مقایسه می‌کنند یا قربانی انواع سوء استفاده‌ها و خشونت‌ها می‌شوند یا باید با طلاق و یا ازدواج مجدد والدین خود کنار بیایند. با افزدون این مشکلات بر مشکلات و مسائل عادی دوران بلوغ و رشد، پیداست که اتخاذ شیوه‌های نادرست از طرف نوجوانان برای حل مسائل، تعجبی نخواهد داشت. چرا که آنها توان مشاهده و یافتن راه حل‌های گریز از مشکل یا قدرت پیش‌بینی راه‌های دیگر و بررسی و تحلیل تبعات آن راه‌ها را ندارند و اغلب نمی‌توانند قضاوت درست و خوبی در برخورد با مشکلات داشته باشند.
این برنامه مجموعه فعالیت‌های پرورشی فراگیر و جامعی است که به وسیله مربیان و متخصصان بهداشت روانی ارائه می‌شود تا بتوانند کودکان دبستانی را در فراگیری مفاهیم مثبت بهداشت روانی، طی برخورد با مشکلات دوران رشد و شرایط خاص آن، یاری دهند.
این مجموعه که شامل حدوداً یکصد فعالیت گوناگون برای پایه‌های اول تا ششم ابتدایی است، سعی دارد آن چه که برای این مقطع سنی مناسب و طبیعی است به کودکان بیاموزد و در عین حال روش‌های مؤثر برای مقابله با مشکلات خاص این دوران نیز آورده شده است.
این فعالیت‌ها بر اساس پایه تحصیلی تنظیم شده و شامل چهار حیطه مهم رشد است:
۱ـ رشد خود
۲ـ رشد هیجانی
۳ـ رشد اجتماعی
۴ـ رشد شناختی
این فعالیت‌ها به گونه‌ای متوالی و پیاپی تنظیم شده و یک برنامه فراگیر و جامع تحولی برای دوره‌های ابتدایی و دبیرستان خواهد بود.
هر فعالیت شامل موارد زیر است:
۱ـ دور نمای تحولی: بررسی و تشخیص باورهای غیرمنطقی و غیرواقعی کودکان.
۲ـ اهداف خاص: هر فعالیت شامل محرکی خلاق و مناسب از نظر تحولی است که در راستای هدف‌های عینی هر بخش بوده و فرصتی مناسب برای کودکان جهت آموزش بیشتر مسائل تحولی این گروه سنی و تسلط بر مهارت‌های لازم برای مقابله با مسائل این دوران را فراهم می‌کند.
۳ـ درس‌های گام به گام: به تدریج باعث می‌شود کودکان از مرحله پردازش نظری به ترکیب و اعمال مفاهیم به گونه‌ای فردی بپردازند.
۴ـ سؤال‌های محتوایی: به طور مستقیم در ارتباط با محتوای فعالیت بوده و به منظور اطمینان از تسلط بر مفاهیم و پردازش فعالیت محرک طراحی شده است.
۵ـ سؤال‌های شخصی: کودکان را تشویق به کاربرد عملی مفاهیم در زندگی خود می‌نماید.
در مجموع برنامه حاضر موجب تسهیل همه جنبه‌های تحولی شده و به کودکان کمک می‌کند تا ۱ـ اعتماد به نفس خود را افزایش دهند؛ ۲ـ مهارت‌های لازم برای داشتن روابط فردی خوب را کسب کنند؛ ۳ـ روش‌های حل مسأله و تصمیم‌گیری را یاد بگیرند؛ ۴ـ مهارت‌های لازم برای غلبه بر عواطف مشکل‌زا را بیاموزند؛ ۵ـ دیدگاهی انعطاف‌پذیرتر نسبت به زندگی بیابند؛ در ضمن اگر این برنامه‌ها به گونه‌ای آگاهانه و به صورت متوالی به کار گرفته شود می‌تواند اطلاعات و مهارت‌های مفیدی در اختیار کودکان قرار دهد که با وجود آن اگرچه قادر به رفع همه مشکلات نخواهند بود ولی خواهند توانست از میزان، شدت و مدت مشکلات بکاهند.